จากสถานการณ์โรค COVID-19 ระบาดไปทั่วโลก หนึ่งในด่านหน้าสำคัญของไทย ที่ทำหน้าที่ตรวจคัดกรองโรคในระดับชุมชนอย่าง อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน หรือ อสม. ที่ทุ่มเททำงานด้วยความเสียสละ จนทำให้วันนี้ประเทศไทยมีจำนวนผู้ติดเชื้อสะสมลดลงอย่างต่อเนื่อง ด้วยความห่วงใยต่อสุขภาพของพี่น้อง อสม. เมื่อเร็ว ๆ นี้ GC Group และ ไทยเบฟ จึงสานพลังร่วมกันมอบเจลแอลกอฮอล์ภายใต้ แบรนด์เจลโค (GelCo) ที่ผ่านมาตรฐาน อย.

GC Group สนับสนุนผลิตภัณฑ์ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลัก ได้แก่ ไตรเอทานอลเอมีน (Triethanolamine: TEA) ซึ่ง GC เป็นผู้ผลิตเพียงรายเดียวในประเทศไทย มีคุณสมบัติในการยึดเกาะกับผิวหนังของคน ทำให้คงประสิทธิภาพของ การฆ่าเชื้อได้ยาวนาน และกลีเซอรีน (Glycerine) ระดับฟาร์มาซูติคอลเกรด (Pharmaceutical Grade) มีคุณสมบัติในการทำให้อนุภาคไอออนนาโนเป็นสารแขวนลอยในน้ำยา ไม่เกิดการตกตะกอน ช่วยให้ผิวหนังชุ่มชื้น และไม่ระคายเคืองผิว ส่วนไทยเบฟ สนับสนุนผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์ 72% ผลิตเป็นเจลแอลกอฮอล์ 1 ล้านขวด มอบให้กระทรวงสาธาณสุข ส่งต่อให้ อสม. ทั่วประเทศ เพื่อเป็นกำลังใจให้ อสม. ได้ปฏิบัติหน้าที่อย่างปลอดภัย

ย้อนกลับไปเมื่อปี 2521 องค์การอนามัยโลกได้จัดให้มีการประชุมว่าด้วยการสาธารณสุขมูลฐาน (Primary Health Care; PHC) ณ เมืองอัลมา อตา สหพันธรัฐรัสเซีย เพื่อร่วมกันพิจารณาหาวิธีที่จะทำให้บรรลุถึงการมีสุขภาพดีถ้วนหน้าได้ และที่ประชุมได้มีแถลงการณ์ที่กันเรียกว่า คำประกาศอัลมา อตา (Alma Ata Declaration) ซึ่งระบุว่า “การสาธารณสุขมูลฐาน เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาเพื่อความยุติธรรมในสังคม และเป็นกุญแจที่จะนำไปสู่เป้าหมายของการมีสุขภาพดีถ้วนหน้า” ก่อให้เกิดการจัดตั้งอาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน หรือ “อสม.” ซึ่งประเทศไทย เป็นหนึ่งในกลุ่มประเทศแรกของโลกที่มีการจัดตั้ง อสม.

ผ่านมากว่า 40 ปีแล้ว แม้ว่าระบบ อสม. ที่เคยมีในหลายประเทศทั่วโลกจะล่มสลายไป แต่ด้วยจิตวิญาณความเป็นจิตอาสา และวัฒนธรรมแบบช่วยเกลือเกื้อกูลกันของคนไทย ทำให้ระบบ อสม.ในประเทศไทย ยังคงอยู่อย่างแข็งแกร่งและมีประสิทธิภาพ

อสม. เปรียบเสมือนโครงสร้างพื้นฐานที่ทำให้ระบบสาธารณสุขของไทยมีความเข้มแข็งมาอย่างยาวนาน โดยอสม. 1 คน จะทำหน้าที่ดูแลชาวบ้านราว 10-20 ครัวเรือน ในภาวะปกติ อสม. จะนำข้อมูลความรู้ด้านการสาธารณสุขมูลฐาน และส่งเสริมการป้องกันโรคต่างๆ ลงไปสู่ชาวบ้าน เพื่อให้ทุกครอบครัวได้มีสุขภาพที่แข็งแรง ภายใต้ยุทธศาสตร์ “สร้างนำซ่อม” และในปัจจุบันที่ทุกประเทศทั่วโลกต่างเผชิญกับวิกฤติ COVID-19 อสม. ยังคงเป็นฟันเฟืองที่สำคัญให้กับระบบสาธารณสุข โดยทำหน้าที่สร้างความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับโรค COVID-19 ช่วยสอดส่อง ดูแลคนในชุมชน เฝ้าระวังให้มีการกักตัวสำหรับคนที่มาจากพื้นที่เสี่ยง ซึ่งสามารถช่วยชะลอการแพร่ระบาดของโรค COVID-19 ภายในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลให้จำนวนผู้ติดเชื้อสะสมลดลงมาก จนได้รับการชื่นชมจากองค์การอนามัยโลก (WHO) ถึงพลังของ อสม.ไทย พลังเล็กๆ ที่ยิ่งใหญ่ จากหัวใจจิตอาสาที่กระจายอยู่ในทุกพื้นที่ทั่วประเทศไทย นี่คงเป็นหนึ่งในคำตอบ จากคำถามที่ว่า เพราะเหตุใดประเทศไทยจึงสามารถควบคุมการแพร่ระบาดของ COVID-19 ได้เป็นอย่างดี

ที่มา: อสม.นักสร้างสุขแห่งแผ่นดิน! Suthichai live 27/4/63
กว่า 3 ทศวรรษ การสาธารณสุขมูลฐานไทย